ภูมิปัญญาท้องถิ่น เป็นเทคนิควิธีเป็นองค์ความรู้ของชาวบ้านคิดเอง ทำเอง โดยอาศัยศักยภาพที่มีอยู่แก้ปัญหาการในการดำเนินชีวิตในท้องถิ่นได้อย่างเหมาะสมกับยุคสมัย ซึ่งได้สืบทอดและเชื่อมโยงมาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน บ้านใหม่ ตำบลตาลเดี่ยว อำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์ ก็ยังเหมือนหมู่บ้านอื่นๆ ทั่วไป มีควันไฟของเตาถ่านลอยกรุ่นมากับสายลม ผู้คนกำลังทำกับข้าวมื้อแรกของวัน กลิ่นของควันถ่านมันบ่งบอกว่าหมู่บ้านแห่งนี้ยังคงรักษาวิถีชีวิตแบบดั้งเดิมมานับร้อยปี อากาศพอให้ผมได้สัมผัสความชุ่มชื่นที่ฝนตกเมื่อคืน สักอึดใจเสียงเหล็กกระทบกันดังกังวานไปทั่วบริเวณ คนจำนวน ๔ คน ยืนกันคนละมุมทั้ง ๔ ทิศ และยังมีคนกลางที่ถือคีบจับ ปลายคีบยาวจับยังแท่งเหล็กที่ร้อนฉาน ดุจดั่งก้อนไฟ วางบนทั่งเหล็กที่ดูไม่ใหญ่มากนัก ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางสัก ๓ นิ้ว เห็นจะได้ บรรยากาศแบบนี้มีที่หมู่บ้านชื่อบ้านใหม่ แห่งเมืองมะขามหวานเพชรบูรณ์ วิถีชีวิตคนตีเหล็ก ที่ยังเป็นตำนานอันมีชีวิต ที่หลายคนยังไม่เคยได้รู้ว่า การทำมีด ไม่ใช่มีเฉพาะอรัญญิกชาวกรุงเก่า อยุธยาเท่านั้น ยังมีหมู่บ้านแห่งนี้ด้วย ที่ยังคงสืบสานวิธีการผลิตมีดที่ต่อทอดมาจากบรรพบุรุษรุ่นสู่รุ่น จวบจนปัจจุบันถือได้ว่าเป็นรุ่นที่ ๔ แล้ว วัฒนธรรมการตีมีดถูกถ่ายทอดอย่างต่อเนื่องมากเกิน ๒๐๐ ปี ในอดีตช่างตีมีดมีความสำคัญมากๆ เพราะสัตโลหะมีความสำคัญต่อการดำรงชีวิตสูงมาก ทุกสิ่งทุกอย่างมันจะต้องพึ่งพาเครื่องไม้เครื่องมือจากโลหะทั้งหมด โดยไม่เหมือนปัจจุบันที่มีแต่เครื่องจักรกล เครื่องมือต่างๆ เหล่านั้น โดยเฉพาะเครื่องมือด้านการเกษตร อาทิ มีด ขวาน เคี่ยว พร้า เสียม จอบ สิ่วเจาะตีนล้อเกวียน ชะแลง การก่อสร้างทั้งบ้านเรือน พาหนะ เกวียน เรือ ยุ้งฉาง ต่างก็จะต้องพึ่งพาอาศัยช่างตีเหล็กแทบทั้งสิ้น การตีมีดเป็นศิลปวัฒนธรรมที่ดำรงคงอยู่จากอดีตสู่ปัจจุบัน ถือเป็นมรดกทางชาติพันธุ์อย่างแท้จริง เสมือนงานศิลปะที่งดงามอ่อนช้อย ผสมผสานความคิดสร้างสรรค์ออกมาเป็นผลงานมีด ไม่เฉพาะแค่รูปที่วิจิตรงดงามชวนหลงใหลแล้ว ความคงทนใช้งานได้อย่างยาวนาน รักษาคมได้อย่างเป็นเอกลักษณ์ จนมีเกษตรกรหลายจังหวัดติดใจความทนทานของมีดบ้านใหม่ นอกจากงานด้านการเกษตรแล้ว มีดบ้านใหม่ยังพัฒนารูปแบบการตีมีดให้เป็นมีดสวยงามอีกด้วย ความประณีตของช่างมีดโบราณยังได้สร้างชื่อเสียง ราคามีดสวยงามของช่างมีดบ้านใหม่ ปัจจุบันมีราคาสูงมากๆ และเป็นที่ยอมรับว่าทำมีดได้ดีที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศ
ดังนั้น ฝ่ายหอวัฒนธรรม สำนักศิลปะและวัฒนธรรมได้เล็งเห็นความสำคัญดังกล่าวจึงจัดโครงการจัดนิทรรศการชั่วคราว ภูมิปัญญาช่างตีมีดพื้นถิ่นเพชรบูรณ์ จัดนิทรรศการจำลองสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นจังหวัดเพชรบูรณ์ให้เป็นแหล่งเรียนรู้ให้กับนักศึกษาและชุมชนในจังหวัดเพชรบูรณ์
